Publikacja przygotowana na podstawie: Basińska B. (2011). Pozytywne zachowania kierowców. Podstawy teoretyczne i implikacje praktyczne. Niepublikowana praca dyplomowa. Podyplomowe Studium Psychologii Transportu. Warszawa: UKSW

1. WPROWADZENIE

#Bezpieczeństwo w #ruchu #drogowym zwykle jest utożsamiane jako brak kolizji i wypadków. Badania koncentrują się głównie na negatywnych zachowaniach kierowców. Potrzebne jest rozszerzenie definicji bezpieczeństwa ruchu drogowego o pozytywne aspekty kierowania. Sytuacje powstające w wyniku interakcji pomiędzy kierującymi i innymi uczestnikami ruch drogowego powinien przypominać kierowcom bardziej o pozytywnej kulturze ruchu drogowego niż o strachu przed niebezpieczeństwami.

Celem pracy było zaprezentowanie różnic międzykulturowych pomiędzy krajami o odmiennej kulturze ruchu drogowego.

1. #RÓŻNICE #KULTUROWE W ZACHOWANIACH KIEROWCÓW

W poszukiwaniu różnic kulturowych, porównano zachowanie się kierowców w ruchu drogowym w kilku krajach (Finlandia, Wielka Brytania, Grecja, Iran, Holandia i Turcja). Dokonano oceny roli stylów jazdy a liczbą wypadków drogowych (Őzkan i in., 2006). W tym badaniu uwzględniono analizę niebezpiecznych błędów, pospolitych i agresywnych naruszeń. Dwustu czterdziestu dwóch kierowców z każdego z sześciu krajów, zostało dobranych pod względem wieku i płci. Wykazano różnice między kierowcami z bezpiecznej Zachodniej i Północnej Europy w stosunku do Południowej Europy i Bliskiego Wschodu. Styl jazdy pośredniczył pomiędzy kulturą ruchu danego kraju a liczbą wypadków. Cechy i zachowania kierowców w przewidywaniu liczby wypadków również zależały od kraju.

Kultura jazdy samochodem

Kultura ruchu drogowego jest różna w krajach bezpiecznej Zachodniej i Północnej Europy w porównaniu do Południowej Europy i Bliskiego Wschodu.

Spośród naruszeń brytyjscy kierowcy najczęściej wjeżdżali na skrzyżowanie bez możliwości opuszczenia go i doprowadzali do jego zablokowania. Holenderscy kierowcy ścigali się spod świateł. Fińscy kierowcy przekraczali prędkość w obszarze zabudowanym, uprawiali ?jazdę na ogonie? i mrugali światłami. Irańscy kierowcy hamowali w ostatniej chwili i wyprzedzali zbyt wolno jadących kierowców z prawej strony. W porównaniu do Wielkiej Brytanii, Holandii i Finlandii, kierowcy z Iranu i Turcji popełniali znacznie więcej błędów. W tym przypadku greccy kierowcy nie sprawdzali lusterek wstecznych i gwałtownie hamowali na śliskiej jezdni, a Irańscy kierowcy zajmowali w tym względzie niechlubną pierwszą pozycję. Autorzy podkreślają, że błędy w ruchu drogowym są pochodną nie tylko deficytów w procesach poznawczych kierujących, ale wynikają też z kontekstu społecznego i środowiskowego.

Okazało się również, że niektóre agresywne wykroczenia, była odmiennie interpretowane w poszczególnych krajach. Na przykład, używanie sygnału dźwiękowego było bardzo agresywne w odbiorze przez Skandynawów, podczas gdy w Europie Południowej i Iranie, kierowcy używali klaksonu do przekazywania wiadomości, typu podziękowanie. W Turcji, na przykład, prędkość ruchu na wielu drogach była znacznie wyższa niż limit prędkości, a kierowcy nie spostrzegali tego jako poważne wykroczenie, tak jak to było w Europie Zachodniej. Zdaniem Lajunen i współautorów (2004), warto rozwijać specyficzne elementy narodowe dotyczące zachowania kierowców w ruchu drogowym.

Ogromna różnica pomiędzy południowymi i północnymi krajami Europy w kulturze ruchu i poziomu bezpieczeństwa została potwierdzona i znalazła odzwierciedlenie w zachowaniach za kierownicą. Kierowcy z bezpiecznej północno ? zachodniej Europy mieli wyższe notowania w postaci zwykłych naruszeń, w szczególności dotyczyło to ?prędkości na autostradzie?. Kierowcy z niebezpiecznej południowej Europy i krajów Bliskiego Wschodu mieli wyższe notowania w postaci agresywnych wykroczeń i błędów niż kierowcy z krajów bezpiecznych. Jest prawdopodobne, że w kontekście ruchu drogowego ci kierowcy byli bardziej podatni na konflikty interpersonalne, ze względu na mniej rozwiniętą infrastrukturę, brak szacunku dla zasad i problemy z egzekwowaniem prawa. Niejasności w środowisku ruchu drogowego i duże prawdopodobieństwo konfliktów, zwiększały ogólny poziom stresu i prawdopodobieństwo popełnienia błędów. Wśród kierowców z zachodnich krajów europejskich odnotowano więcej pospolitych naruszeń niż w krajach Europy Południowej. Kierowcy z bezpiecznych krajów byli bardziej świadomi swoich zachowań, a pospolite naruszenia uznawali za ryzykowne i nielegalne zachowania.

Wiek stanowił ważny czynnik ryzyka wypadku, ale międzykulturowe ustalenia Őzken i in. (2006) nie były niespójne w tym zakresie. Młodsi kierowcy powodowali większą liczbę wypadków w Wielkiej Brytanii i Finlandii, ale w Grecji i Iranie rosnąca ilość wypadków była związana ze starszym wiekiem. Różnice te mogły wynikać z odmiennych metod licencjonowania i częstości jazdy.

Istotny związek między agresją a liczbą wypadków stwierdzono w Finlandii i Iranie. Popełniane błędy wiązały się z liczbą wypadków w Turcji. Może to wskazywać, że tureccy kierowcy jeżdżą z mniejszym marginesem bezpieczeństwa, który nie pozwalał na korygowanie manewrów po wykonanym błędzie. W przeciwieństwie do poprzednich ustaleń, błędy i naruszenia nie były prognostykami wypadków w Wielkiej Brytanii, Grecji i Holandii. Wytłumaczeniem braku związku pomiędzy wypadkami a błędami i naruszeniami mógł być niski poziom ekspozycji, np. mały przebieg i krótkie odcinki pokonywane podczas jazdy.

Australijczycy uznali największa liczbę zachowań za agresywne naruszenia. Tylko liczba przejechanych kilometrów w ciągu roku okazała się istotnym czynnikiem w prognozowaniu przestępstw drogowych, co sugeruje, że ekspozycja miała bardzo silny wpływ na skutki jazdy pod postacią punktów karnych, mandatów i wypadków (Davey i in., 2007)..

Różnice kulturowe w ruchu drogowym są bardzo ważne. Błędy i naruszenia są istotnym prognostykiem niektórych wypadków. Jednak najsilniejszy wpływ na przewinienia ma ekspozycja w ruchu drogowym czyli częstotliwość jazdy.

1. ZAKOŃCZENIE

Kultura w ruchu drogowym to nie tylko bezpieczeństwo utożsamiane z brakiem wypadków, ale też uprzejmość w interakcjach pomiędzy kierującymi. Pozytywne zachowania to coś więcej niż strachu przed niebezpieczeństwem i karą.

Różnice kulturowe w ruchu drogowym okazały się bardzo ważne, a błędy i naruszenia były prognostykiem niektórych wypadków. Mamy zupełnie odmienną kulturę ruchu drogowego w Zachodniej i Północnej Europie w porównaniu do Europy południowej i Bliskiego Wschodu. Jednak najsilniejszy wpływ na przewinienia w ruchu drogowym miała ekspozycja czyli częstotliwość jazdy.

LITERATURA

Davey, J., Wishart, D., Freeman, J., &  Watson, B. (2007). An application of the driver behaviour questionnaire in an Australian organisational fleet setting. Transportation Research Part F, 10, 11?21.

Lajunen, T., Parker, D., & Summala, H. (2004). The Manchester Driver Behaviour Questionnaire: A cross-cultural study.Accident Analysis and Prevention, 36, 231?238.

Őzkan, T., Lajunen, T., Chliaoutakis, J.E., Parker, D., &  Summala H. (2006). Cross-cultural differences in driving behaviours: A comparison of six countries. Transportation Research Part F, 9, 227?242.

Özkan, T., Lajunen, T. & Summala, H. (2006). Driver Behaviour Questionnaire: A follow-up study. Accident Analysis and Prevention, 38, 386-395.